Đề án Cảnh quan Kiến trúc Công Viên Văn Hoá Quận 9

ĐỀ ÁN CHI TIẾT QUY HOẠCH CẢNH QUAN KIẾN TRÚC

**Chủ đề: Công viên Lịch sử – Văn hóa Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh**

 

I. Giới thiệu chung

1. **Mục tiêu đề án**

– Tạo dựng một không gian công cộng đa chức năng, kết hợp giữa bảo tồn giá trị lịch sử – văn hóa dân tộc Việt Nam và phát triển cảnh quan kiến trúc hiện đại, bền vững.

– Góp phần nâng cao chất lượng sống cho cư dân địa phương, thúc đẩy du lịch văn hóa và giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ.

– Đảm bảo sự hài hòa giữa thiên nhiên, kiến trúc và con người, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững của Thành phố Hồ Chí Minh.

 

2. **Vị trí và phạm vi quy hoạch**

– **Vị trí**: Công viên Lịch sử – Văn hóa Dân tộc nằm tại phường Long Bình, Quận 9 (nay là Thành phố Thủ Đức), Thành phố Hồ Chí Minh, với một phần nhỏ thuộc xã Bình An, thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương.

– **Ranh giới**:

+ Phía Đông: Giáp sông Đồng Nai.

+ Phía Tây: Giáp Xa lộ Hà Nội.

+ Phía Nam: Giáp khu sân golf.

+ Phía Bắc: Giáp khu dân cư tái định cư Long Sơn.

– **Diện tích**: Tổng diện tích hơn 403 ha, trong đó 376,4 ha thuộc Quận 9 và 26,94 ha thuộc tỉnh Bình Dương.

 

3. **Tính chất và vai trò**

– Là công viên văn hóa – lịch sử trọng điểm phía Nam, tôn vinh các giá trị truyền thống và lịch sử dân tộc Việt Nam.

– Đóng vai trò như một không gian xanh quan trọng trong hệ thống cây xanh đô thị của Thành phố Hồ Chí Minh, góp phần điều hòa khí hậu và giảm thiểu ngập úng.

– Là điểm đến du lịch, giáo dục và sinh hoạt cộng đồng của khu vực phía Đông thành phố.

II. Hiện trạng khu vực

1. **Hiện trạng sử dụng đất**

– Khu vực đã giải phóng mặt bằng hơn 300 ha, nhưng vẫn còn một số hộ dân chưa di dời dọc Xa lộ Hà Nội và đường Nguyễn Xiển.

– Đã trồng hơn 30 ha rừng (bao gồm 12 ha rừng gỗ quý như cẩm lai, sao, lim) và cải tạo gần 100 ha cây xanh.

– Hệ thống đường nội bộ Nam – Bắc đã hoàn thiện, kết nối các khu vực chính trong công viên.

2. **Hiện trạng kiến trúc và cảnh quan**

– Khu tưởng niệm các Vua Hùng (84 ha) là công trình nổi bật, khánh thành năm 2009, với kiến trúc 3 bậc mang đậm dấu ấn văn hóa Đông Sơn.

– Các khu vực khác trong công viên vẫn đang trong giai đoạn phát triển, chủ yếu là không gian cây xanh và đường dạo bộ.

– Hệ thống sông rạch (sông Đồng Nai, rạch Đồng Tròn) đóng vai trò quan trọng trong cảnh quan nhưng chưa được khai thác tối ưu.

3. **Thách thức**

– Tiến độ thi công chậm do thiếu vốn và vướng mắc trong giải phóng mặt bằng.

– Chưa có sự kết nối chặt chẽ giữa các khu chức năng trong công viên.

– Nguy cơ ngập úng do địa hình thấp và hệ thống thoát nước chưa hoàn thiện.

III. Quan điểm và nguyên tắc quy hoạch

1. **Quan điểm quy hoạch**

– Bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử – văn hóa dân tộc làm trung tâm của quy hoạch.

– Tích hợp yếu tố sinh thái, lấy cảnh quan thiên nhiên (sông, rừng, cây xanh) làm nền tảng thiết kế.

– Đảm bảo tính bền vững thông qua sử dụng vật liệu thân thiện môi trường và giải pháp chống ngập hiệu quả.

2. **Nguyên tắc quy hoạch**

– Tôn trọng địa hình tự nhiên, hạn chế san lấp, giữ nguyên cao độ nền 2,2 m.

– Phân khu chức năng rõ ràng, kết nối hài hòa giữa các không gian lịch sử, văn hóa, giải trí và sinh thái.

– Đảm bảo hành lang bảo vệ sông Đồng Nai (50 m) và rạch Đồng Tròn (20 m) với các hoạt động cảnh quan phù hợp (cây xanh, đường dạo bộ).

– Thiết kế kiến trúc mang bản sắc Việt Nam, tránh sao chép các mô hình ngoại lai.

IV. Phân khu chức năng

Công viên được chia thành 4 khu vực chính, mỗi khu mang một chủ đề lịch sử – văn hóa riêng biệt:

1. **Khu Cổ đại (84 ha)**

– **Chức năng**: Tái hiện thời kỳ khởi thủy của dân tộc Việt Nam, với điểm nhấn là Khu tưởng niệm các Vua Hùng.

– **Thiết kế cảnh quan**:

+ Bậc thang 3 cấp dẫn lên khu tưởng niệm, sử dụng họa tiết Đông Sơn (trống đồng, chim Lạc).

+ Vườn cây xanh bản địa (cây đa, cây gạo) tạo không gian linh thiêng.

+ Hồ nước nhỏ mô phỏng hình trống đồng, kết hợp đài phun nước.

– **Kiến trúc**: Công trình thấp tầng (không vượt quá Đài Thống Nhất), sử dụng vật liệu gỗ và đá tự nhiên.

 

2. **Khu Trung đại (100 ha)**

– **Chức năng**: Tái hiện thời kỳ phong kiến với các công trình tiêu biểu như đình làng, chùa cổ, và mô hình thành cổ.

– **Thiết kế cảnh quan**:

+ Hệ thống kênh rạch nhân tạo kết nối với sông Đồng Nai, tạo không gian “trên bến dưới thuyền”.

+ Cầu gỗ bắc qua kênh, đường dạo bộ lát đá tự nhiên.

+ Khu vườn hoa sen và súng biểu trưng cho văn hóa làng quê Việt Nam.

– **Kiến trúc**: Nhà rường Huế, đình làng Bắc Bộ, kết hợp mái ngói truyền thống.

3. **Khu Cận đại (120 ha)**

– **Chức năng**: Ghi dấu các sự kiện lịch sử từ thời Pháp thuộc đến Cách mạng Tháng Tám 1945.

– **Thiết kế cảnh quan**:

+ Quảng trường trung tâm với tượng đài anh hùng dân tộc (Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ).

+ Khu vực tái hiện chiến hào và công sự thời kháng chiến.

+ Công viên cây xanh kết hợp bãi cỏ đa năng cho các sự kiện cộng đồng.

– **Kiến trúc**: Phong cách Đông Dương kết hợp hiện đại, sử dụng gạch nung và bê tông thô.

4. **Khu Hiện đại và Tương lai (99 ha)**

– **Chức năng**: Không gian giải trí, giáo dục và triển lãm về sự phát triển của Việt Nam hiện đại.

– **Thiết kế cảnh quan**:

+ Hồ điều hòa lớn kết hợp nhạc nước và ánh sáng nghệ thuật.

+ Khu vui chơi trẻ em với chủ đề “Khám phá lịch sử”.

+ Đường chạy bộ và xe đạp ven sông Đồng Nai.

– **Kiến trúc**: Công trình hiện đại sử dụng kính và thép, kết hợp mái xanh để giảm nhiệt.

V. Giải pháp thiết kế cảnh quan và kiến trúc

1. **Hệ thống cây xanh**

– Trồng bổ sung 50 ha cây xanh bản địa (lim, sao, cẩm lai) để tăng độ che phủ và bảo tồn đa dạng sinh học.

– Tạo các “vườn ký ức” với cây gắn liền từng thời kỳ lịch sử (cây đa – Cổ đại, cây cau – Trung đại, cây phượng – Cận đại).

– Thiết kế hành lang cây xanh dọc sông Đồng Nai và rạch Đồng Tròn, kết hợp ghế đá và đèn chiếu sáng.

2. **Hệ thống giao thông nội bộ**

– Mạng lưới đường chính rộng 12-20 m, đường vành đai và trục chính từ 20-60 m, đảm bảo kết nối các khu chức năng.

– Đường dạo bộ và xe đạp lát đá tự nhiên, rộng 3-5 m, kết hợp cầu đi bộ qua kênh rạch.

– Bãi đỗ xe sinh thái (mái xanh) tại các cửa ngõ chính gần Xa lộ Hà Nội.

 

3. **Hệ thống thoát nước và chống ngập**

– Xây dựng hồ điều hòa tại khu Hiện đại (diện tích 10 ha) để trữ nước mưa và giảm ngập.

– Lắp đặt hệ thống cống ngầm dọc các trục đường chính, đảm bảo thoát nước theo hướng từ giữa ra sông rạch.

– Sử dụng vật liệu thấm nước (gạch permeable) cho đường dạo bộ để giảm tải hệ thống thoát nước.

 

4. **Chiếu sáng và tiện ích**

– Hệ thống đèn LED năng lượng mặt trời dọc đường dạo và khu vực công cộng.

– Bố trí ghế đá, thùng rác, và trạm nghỉ chân cách nhau 200 m.

– Khu vệ sinh công cộng thiết kế hiện đại, hòa hợp với cảnh quan.

VI. Giải pháp thực hiện

1. **Phân kỳ đầu tư**

– **Giai đoạn 1 (2025-2028)**: Hoàn thiện Khu Cổ đại và hệ thống giao thông nội bộ chính.

– **Giai đoạn 2 (2028-2032)**: Phát triển Khu Trung đại và Khu Cận đại, hoàn thiện hệ thống thoát nước.

– **Giai đoạn 3 (2032-2035)**: Xây dựng Khu Hiện đại, bổ sung tiện ích và mở cửa toàn bộ công viên.

 

2. **Nguồn vốn**

– Ngân sách Thành phố Hồ Chí Minh (70%).

– Huy động vốn xã hội hóa từ doanh nghiệp và tổ chức (30%).

 

3. **Quản lý và vận hành**

– Thành lập Ban Quản lý Công viên Lịch sử – Văn hóa Dân tộc trực thuộc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM.

– Ký kết hợp đồng với các đơn vị tư nhân để khai thác dịch vụ (nhà hàng, khu vui chơi) theo mô hình PPP.

VII. Kết luận

Đề án quy hoạch cảnh quan kiến trúc Công viên Lịch sử – Văn hóa Quận 9 không chỉ nhằm tái hiện hành trình lịch sử dân tộc mà còn tạo ra một không gian xanh bền vững, góp phần nâng cao chất lượng sống và thúc đẩy du lịch văn hóa tại khu vực phía Đông Thành phố Hồ Chí Minh. Với sự kết hợp giữa bảo tồn, sáng tạo và phát triển, công viên sẽ trở thành biểu tượng văn hóa mới, khẳng định vị thế của TP.HCM trong kỷ nguyên hiện đại.